Ten lek o działaniu 100 razy silniejszym od morfiny znany jest od lat 60. XX wieku i do dziś stosowany jest w leczeniu silnego i przewlekłego bólu. Mowa o fentanylu – silnie działającym leku przeciwbólowym, który najczęściej znany jest pod postacią plastrów przeznaczonych do stosowania na skórę lub tabletek. Choć fentanyl jest lekiem stosowanym na wyraźne wskazanie lekarza i wyłącznie pod jego kontrolą, może prowadzić do silnego uzależnienia, działając na mózg podobnie jak heroina i wiążąc się z receptorami opioidowymi organizmu. Brak kontroli nad stosowaniem może w szybkim tempie stać się przyczyną nałogu – jak rozpoznać jego objawy i jak przebiega leczenie uzależnienia od fentanylu?
Fentanyl – najsilniejszy lek przeciwbólowy na świecie
Z uwagi na swoje silne działanie fentanyl bywa nazywany najsilniejszym lekiem przeciwbólowym na świecie – jego działanie jest mocniejsze 100 razy niż działanie morfiny. Dlatego też nie jest on zwykle lekiem pierwszego wyboru lekarzy, którzy rekomendują go pacjentom wówczas, gdy słabsze opioidowe leki nie wykażą skuteczności wobec dolegliwości bólowych. Leczenie fentanylem stosowane jest m.in. w celu krótkotrwałego leczenia bólu u pacjentów onkologicznych, u pacjentów z bólem przewlekłym lub zmagających się z dotkliwym bólem po przebyciu zwału serca. Niemniej jednak terapia z wykorzystaniem tego leku obarczona jest ryzykiem uzależnienia. Co sprawia, że lek ten ma tak silny potencjał uzależniający?
Dlaczego fentanyl jest tak niebezpieczny?
Fentanyl, oddziałując na mózg, wpływa na zlokalizowany w nim ośrodek nagrody. Stosowanie leków zawierających go w swym składzie wiąże się z wywołaniem poczucia euforii. Jednak regularne sięganie po fentanyl skutkuje szybkim zwiększeniem tolerancji organizmu na określoną dawkę narkotyku – w efekcie u osoby, u której rozwija się nałóg, konieczne jest stopniowe zwiększanie dawek, aby uzyskać pożądany rezultat euforii i ulgi. Konsekwencją rozwijającego się uzależnienia jest podporządkowanie niemal każdego aspektu życia przyjmowaniu narkotycznej substancji. Fentanyl stopniowo przejmuje kontrolę nad samodzielnym podejmowaniem decyzji, relacjami, poczuciem własnej wartości, zdrowiem i samodzielnością osoby zmagającej się z nałogiem, wpychając ją w błędne i wyniszczające koło przymusowego sięgania po szkodliwą substancję. Przyjmuje się, że dawka śmiertelna to zaledwie… 2 miligramy fentanylu, m.in. dlatego jego niekontrolowane przyjmowanie jest tak niebezpieczne i łatwo go przedawkować.
Jakie są objawy uzależnienia od fentanylu?
Osoba, u której pojawia się nałóg, samodzielnie i bez kontroli lekarza może zacząć zwiększać zarówno przyjmowane dawki leku zawierającego fentanyl, jak i częstotliwość jego stosowania. W przypadku braku możliwości zażycia uzależniającej substancji, staje się nerwowa, rozdrażniona, odczuwa silną i trudną do powstrzymania potrzebę przyjęcia kolejnej dawki leku. Poza tym symptomy rozwijającego się uzależnienia są zbliżone do tych, które towarzyszą uzależnieniu od pozostałych opioidów. To m.in. objawy grypopodobne, świąd skóry, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, nudności, wymioty, bezsenność czy rozszerzenie źrenic. Na uwadze warto mieć fakt, że z racji silnego działania fentanylu, jego przedawkowanie jest niezwykle łatwe i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Leczenie uzależnienia od fentanylu
Życie wolne od nałogu jest możliwe, niestety samodzielne odstawienie fentanylu rzadko przynosi zamierzony skutek. Bez pomocy specjalisty może być niezwykle trudno przetrwać osobie zmagającej się z nałogiem dotkliwe i przykre objawy zespołu odstawiennego, które mogą pojawić się już w ciągu kilku godzin po odstawieniu leku i obejmują szereg dolegliwości (m.in. wymioty, drgawki, biegunkę czy problemy ze snem).
Specjalistyczne wsparcie i pomoc doświadczonego terapeuty często okazują się jedyna drogą pozwalającą skutecznie, choć nie bez walki, zmierzyć się z nałogiem. Terapia dobierana jest indywidualnie – w zależności od stanu zdrowia pacjenta, stopnia uzależnienia i możliwości. W niektórych przypadkach obejmuje ona zastępowanie fentanylu innymi substancjami o podobnym działaniu, ale mniejszej szkodliwości dla zdrowia pacjenta, w innych dąży do stopniowej lub całkowitej abstynencji poprzez stosowanie blokerów receptorów opioidowych. Te formy terapii często łączone bywają z innymi procesami, takimi jak terapia behawioralna lub grupowa. Warto pamiętać także, że profesjonalny ośrodek leczenia uzależnień będzie w stanie zaoferować wsparcie także rodzinie pacjenta i pomóc jej uporać się z trudnymi emocjami lub objawami współuzależnienia.
