Współczesny świat trudno sobie wyobrazić bez Internetu. Stał się on nieodłącznym elementem życia prywatnego, zawodowego i społecznego. Jednak z coraz szerszym dostępem i intensyfikacją korzystania z sieci pojawiło się nowe zjawisko – uzależnienie od Internetu. Choć nie zostało jeszcze jednoznacznie sklasyfikowane jako zaburzenie w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 (z wyjątkiem uzależnienia od gier internetowych), coraz więcej specjalistów dostrzega jego destrukcyjny wpływ na życie psychiczne i społeczne. W niniejszym artykule przyjrzymy się przyczynom i skutkom tego zjawiska, które dotyka zarówno młodzież, jak i dorosłych.
Przyczyny uzależnienia od Internetu
Uzależnienie od Internetu jest uzależnieniem behawioralnym, czyli takim, które nie opiera się na substancji chemicznej (jak alkohol czy narkotyki), lecz na określonej czynności – w tym przypadku korzystaniu z Internetu. Do najczęstszych przyczyn jego rozwoju należą:
Czynniki psychologiczne
Osoby z niską samooceną, lękiem społecznym, zaburzeniami nastroju czy tendencją do ucieczki od rzeczywistości są bardziej podatne na uzależnienie od Internetu. Sieć staje się dla nich bezpieczną przestrzenią, w której mogą stworzyć alternatywną tożsamość, uniknąć konfrontacji z problemami i uzyskać natychmiastową gratyfikację.
Mechanizmy gratyfikacji i bodźcowania
Internet – zwłaszcza media społecznościowe, gry online i aplikacje rozrywkowe – działa w oparciu o mechanizmy gratyfikacji natychmiastowej. Lajki, komentarze, poziomy w grach czy nowe wiadomości wyzwalają wyrzut dopaminy, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemności. Systematyczne wzmacnianie pozytywne sprzyja kompulsywnemu powtarzaniu tych czynności.
Brak alternatyw w świecie realnym
Brak atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego, ograniczony dostęp do sportu, relacji społecznych czy pasji może sprawiać, że Internet staje się jedynym źródłem stymulacji i rozrywki. Szczególnie widoczne jest to wśród dzieci i młodzieży z mniejszych miejscowości lub w rodzinach dysfunkcyjnych.
Wpływ środowiska i wzorców społecznych
Współczesna kultura promuje nieustanne bycie online, szybki dostęp do informacji i cyfrową tożsamość. Presja rówieśnicza, moda na życie w social mediach i zawodowe wymagania związane z byciem dostępnym 24/7 sprzyjają nadużywaniu Internetu.
Skutki uzależnienia od Internetu
Uzależnienie od Internetu ma wielowymiarowe konsekwencje – psychiczne, społeczne, somatyczne i poznawcze. Choć na początku może być niezauważalne, z czasem może doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu jednostki.
Problemy psychiczne
Najczęściej obserwowane skutki psychiczne to:
-
pogorszenie nastroju, a nawet rozwój depresji,
-
nasilenie lęku społecznego i izolacji,
-
drażliwość i spadek zdolności koncentracji,
-
zaburzenia snu (często wynikające z korzystania z urządzeń elektronicznych przed snem).
Problemy społeczne
Uzależnieni coraz rzadziej angażują się w bezpośrednie relacje z innymi ludźmi. Zaniedbują rodzinę, przyjaciół i obowiązki społeczne. Może dochodzić do konfliktów domowych, rozpadu relacji czy problemów w pracy i szkole. Osoba uzależniona często kłamie na temat czasu spędzanego online lub ukrywa swoje aktywności.
Problemy fizyczne
Wielogodzinne korzystanie z komputera lub smartfona może prowadzić do:
-
zespołu cieśni nadgarstka,
-
problemów ze wzrokiem (zespół suchego oka, krótkowzroczność),
-
wad postawy (np. garbienie się, bóle kręgosłupa),
-
zaniedbania podstawowych potrzeb fizjologicznych (snu, jedzenia, higieny).
Spadek efektywności poznawczej
Nadużywanie Internetu może osłabiać zdolności poznawcze – obniżać koncentrację, utrudniać przetwarzanie głębokie i zmniejszać zdolność do długotrwałego skupienia się na jednej czynności. Pojawia się tzw. „przeskakiwanie uwagi” typowe dla nadmiaru bodźców cyfrowych.
Objawy uzależnienia od Internetu
Nie każde intensywne korzystanie z Internetu oznacza uzależnienie. O problemie mówimy wówczas, gdy:
-
utrata kontroli nad czasem spędzanym online wpływa negatywnie na inne sfery życia,
-
pojawiają się objawy abstynencyjne przy braku dostępu do sieci (np. niepokój, rozdrażnienie),
-
Internet staje się centralnym punktem życia użytkownika, wypierając inne aktywności.
W takich przypadkach warto rozważyć pomoc specjalisty – psychologa lub terapeuty uzależnień.
Uzależnienie od Internetu i komputera – podsumowanie
Uzależnienie od Internetu to poważny problem współczesności, który nie dotyczy tylko młodzieży, ale coraz częściej również dorosłych. Jego przyczyny są złożone i wynikają z indywidualnych cech psychicznych, warunków społecznych oraz specyfiki samego środowiska cyfrowego. Skutki mogą być daleko idące – od problemów psychicznych, przez zaburzenia relacji, aż po fizyczne dolegliwości. Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnoza, profilaktyka oraz edukacja cyfrowa, która pozwala korzystać z Internetu w sposób świadomy i zrównoważony.
